Schloss Hellbrunn, leuker gaat een kasteel niet worden

Enkele kilometers ten zuiden van het centrum van Salzburg bevindt zich Schloss Hellbrunn, een kasteel dat zijn gelijke in Oostenrijk niet kent. Wat een bezoek tot een unieke ervaring maakt zijn niet de sierlijke tuinen, de indrukwekkende architectuur of de historische museumcollectie. Het is ook niet het restaurant of de speeltuin. Wat het dan wel zo bijzonder maakt? Water! De bisschop liet het kasteel bouwen om zijn gasten ‘s zomers te kunnen vermaken met onder meer lollige bedriegertjes en speelse waterpartijen. Dat deed hij zo goed dat 400 jaar later bezoekers er nog steeds een onvergetelijke dag beleven.

Blik op Schloss Hellbrunn, foto door Ввласенко (CC BY-SA 3.0).

Reserveer nu

Salzburg is een populaire bestemming. Wacht daarom niet te lang met het reserveren van een hotel. Kijk voor de beschikbaarheid en prijzen op deze pagina over Salzburg op Booking.com.

Wat is er te doen en te zien?

Maar Schloss Hellbrunn is niet alleen vanwege het water een van de grote attracties van Salzburg en omgeving. Er is nog veel meer te zien en te beleven voor zowel jong als oud. Zo kun je er heerlijk wandelen in de grootschalige tuin en je vergapen aan talloze wonderlijke ornamenten. Het historische paleis zelf is fraai en het interieur van het gebouw is de moeite van een bezichtiging meer dan waard. Daarbij kun je eveneens naar het Monatsschlössl, dat zich op hetzelfde terrein bevindt. Je kunt er een bijzondere folkloristische collectie bewonderen.

Een van de zalen van Schloss Hellbrunn, foto door MatthiasKabel (CC BY-SA 3.0).

Om te beginnen met het slot zelf: Dat het geen burcht of vesting is, merk je aan alles. Als je er rondloopt, is het makkelijk om je voor te stellen hoe hoog bezoek van de bisschop aan het begin van de zeventiende eeuw in de rijkelijk versierde zalen van de ene verbazing in de andere viel. Zo is er bijvoorbeeld een uitbundig beschilderde feestzaal, waarvan het gewelfde plafond is opgesierd met allegorische voorstellingen. Ook de vogelkamer en de viskamer zijn fraai. Het interieur vormt een bijzonder fraaie opmaat voor hetgeen zich buiten bevindt.

De tuinen

De tuinen Schloss Hellbrunn behoren tot een van de hoogtepunten van de Oostenrijkse tuinarchitectuur en maken deel uit van een monumentaal beschermd landschap. Een groot deel ervan is vrij toegankelijk. Dat geldt ook voor de omvangrijke siertuin, die samen met een sparrenlaan een as over het terrein vormt. Deze as loopt over de rivier de Salzach richting Schloss Goldenstein. De geometrisch vormgegeven centrale vijver wordt aan beide zijden geflankeerd door bassins. In het midden bevond zich ooit een aardbeienberg met grotten. Lanen en ornamenten sieren het geheel. Van oorsprong stamt het geheel uit de renaissance, maar de huidige opzet is barok van aard.

Ten oosten van de vijver bevinden zich weidegebieden die nu plaats bieden aan een speelplaats, een zogenaamde Kneipp-Anlage met fonteintjes en een theater dat uit de Heilbrunnerberg is gehouwen. Al in 1617 vond hier de tweede operavoorstelling ten noorden van de Alpen plaats, vlak nadat de residentie van de bisschoppen in Salzburg de primeur had gekregen. Als tegenwicht van alle pracht en praal biedt het zuidelijkste deel van de tuin een zorgvuldig geconstrueerde wildernis die de goddelijke schepping symboliseert. Het enige dat nog rest van de onder andere aan Sint Franciscus gewijde monumenten is een aantal fundamenten. Een groot deel van de oorspronkelijke wildernistuin behoort nu tot de nabijgelegen dierentuin.

Blik op de tuinen van Schloss Hellbrunn.

De aankleding van de tuinen

Grotten, vijvers en fonteinen als die in de tuinen van Schloss Hellbrunn zijn gemodelleerd naar die uit Romeinse paleiscomplexen uit de oudheid. Met name het paleis van Keizer Nero heeft hier een voorbeeldfunctie. Ook de elementen uit renaissance tuinen in het noorden van Italië zie je terug in Hellbrunn. De technisch uitdagende aanleg van de watersystemen is bedoeld als een bijzonder vernuftig eerbetoon aan de complexiteit van de natuur. Dit ingenieuze geheel voorziet onder andere de uiterst vermakelijke Fürstentisch van water. Wie aan deze tafel plaatsneemt houdt het in geen geval droog.

De Orpheusgrotte, foto door 1971markus (CC BY-SA 4.0).

Ook bijzonder is de Orpheusgrotte. Deze is bekleed met stukken tufsteen die de stalactieten suggereren. De bezoeker ziet een standbeeld van Orpheus die viool speelt voor wilde dieren. Aan zijn voeten ligt een slapende nimf die een medaillon met de afbeelding van de bouwer van het complex om haar nek draagt. De uitvoering van de beelden is bijzonder verfijnd.

De Vogelsanggrotte is eveneens bekleed met tufsteen. De verschillende vogelgeluiden die de ruimte vullen zijn afkomstig uit een door water aangedreven mechaniek. Ook de ronddraaiende keramische figuren werken volledig op waterkracht. Andere hoogtepunten in de tuin zijn de Neptungrotte, de Venusgrotte, de Mydasgrotte en een standbeeld van Diana, godin van de jacht. Deze vormen slechts een klein deel van het overweldigende geheel waar je niet snel uitgekeken raakt.

Meer recente toevoegingen

Ronduit spectaculair is het door water aangedreven orgel dat in de zomermaanden veertig keer per dag fragmenten uit twee opera’s doet klinken. Het zal niemand verbazen dat een van de muziekstukken is geschreven door Wolfgang Amadeus Mozart. Honderdzeven houten figuren bewegen rondom het orgel en verbeelden de drukte in een kleine stad. Ook deze werken op waterkracht. Dit mechanische theater is een reconstructie uit de jaren tien van een origineel kunstwerk uit de achttiende eeuw.

Kijk niet vreemd op als je nat wordt tijdens een bezoek, foto door Nigel Hoult (CC BY 2.0).

Eveneens in de tuin van Schloss Hellbrunn staat het prieel of paviljoentje dat in de filmversie van The Sound of Music als decor dienstdoet. Liesel en Rolf zingen er Sixteen going on seventeen en Kapitein von Trapp en Maria Something good. Wie de film nog goed in herinnering heeft, ziet dat de onmiddellijke omgeving afwijkt. De reden is dat het gebouwtje oorspronkelijk stond in de tuin van Schloss Leopoldskron, dat tegenwoordig een exclusief hotel is. Het paviljoen is helaas afgesloten, dus amateurzangers moeten zich tevreden stellen met een performance buiten het paviljoen.

Het Monatsschlössl dateert uit dezelfde periode als het hoofdslot. Oorspronkelijk was het een jachtslot, maar sinds 1924 doet het dienst als dependance van het Salzburger Museum. De collectie omvat folkloristische objecten als oude beschilderde meubels, schilderijen, een kerststal en beeldjes die de lokale klederdracht etaleren.

Geschiedenis van Schloss Hellbrunn

Schloss Hellbrunn is ontsproten uit het brein van Markus Sittikus von Hohenems, die van 1612 tot 1619 bisschop van Salzburg was. Hij was het vierde kind van een adellijke familie. Zijn kerkelijke loopbaan startte in 1589 met een functie in het bisdom Konstanz toen hij pas dertien jaar oud was. De jongeman reisde veel sindsdien, onder andere naar Rome en Salzburg. Hij werd tot priester gewijd in 1612, enkele dagen voor hij tot bisschop werd verkozen.

Schloss Hellbrunn in het jaar 1717.

Markus Sittikus bleek een doortastende bisschop die plaatselijk een sterke impuls gaf aan de contrareformatie. Hij stichtte verschillende broederschappen. Ook herstelde hij de discipline rondom het celibaat voor priesters. Door zich niet aan te sluiten bij de katholieke Liga, stelde hij zijn opvolger in staat Salzburg buiten de Dertigjarige Oorlog te houden. Markus Sittikus leverde een belangrijke bijdrage aan het barokke voorkomen van Salzburg, onder andere met de verdere herbouw van de De Salzburger Dom en de bouw van de Residenz die daar vlak tegenaan ligt. Schloss Hellbrunn kwam af in 1617, na een bouwperiode van slechts drie jaar. Twee jaar later overleed Markus Sittikus na een kort ziekbed.

Openingstijden en toegangsprijzen

Schloss Hellbrunn is geopend van 23 maart tot 3 november vanaf 9.30 uur ‘s ochtends. In het hoogseizoen sluit het om 19.00 uur. Daarbuiten gaat het eerder dicht. Volwassenen betalen € 15,00 entree, kinderen van 4 tot 18 jaar betalen € 6,50. Studenten en gezinnen krijgen korting. Ook bestaat er een mogelijkheid voor groepskorting, mits de groep uit meer dan twintig personen bestaat. Een andere manier om korting te krijgen is de aanschaf van de Salzburg Card. Daarnaast bestaat nog een mogelijkheid om een voordelige combinatiekaart te kopen, waarmee je ook de nabijgelegen dierentuin kunt bezoeken. Kijk voor de actuele prijzen op de officiële website van Schloss Hellbrunn. Met een kaartje krijg je toegang tot:

• De mechanische objecten op waterkracht en de bedriegertjes. Een audioguide is bij de prijs inbegrepen.
• De tentoonstelling in het slot zelf, eveneens inclusief audioguide.
• Het folkloristisch museum in het Monatsschlössl.

Bereikbaarheid van Schloss Hellbrunn

Schloss Hellbrunn (A op de kaart) ligt net iets buiten de stad en is met name vanuit het zuiden gemakkelijk bereikbaar via de Alpenstrasse (B) die parallel loopt aan de Salzach. Vanaf daar sla je af naar de Fürstenweg. Het slot heeft eigen parkeerplaats ten noorden (C) en ten zuiden (D) van de tuinen. Een dagkaart daarvoor kost € 4,00. Met het openbaar vervoer neem je vanaf het station van Salzburg lijn 25, die er iets minder dan een half uur over doet om er te komen. Het duurt ongeveer even lang om dezelfde afstand te fietsen.

Reserveer nu

Salzburg is een populaire bestemming. Wacht daarom niet te lang met het reserveren van een hotel. Kijk voor de beschikbaarheid en prijzen op deze pagina over Salzburg op Booking.com.

Boek je vlucht

Wist je dat je via Booking.com de goedkoopste vlucht naar Oostenrijk boekt? Deze grootste reserveringssite van Europa zet alle vluchten naast elkaar. Kijk hier voor het boeken van een vlucht op Booking.com.

Verder lezen

Benieuwd wat er nog meer in de stad te beleven is? Bekijk dan mijn uitgebreide pagina over Salzburg zelf. Schloss Mirabell en Festung Hohensalzburg zijn aanraders die vergelijkbaar zijn met Schloss Hellbrunn.