Salzburgerland, barokke stad met achterland
Salzburg, de stad van Mozart, heeft een wereldberoemd historisch centrum in de barokke stijl. Ook de omliggende deelstaat, om verwarring te voorkomen vaak het Salzburgerland genoemd, is dankzij hoge bergen en diepe Alpenvalleien het verkennen waard. In de zomer vind je hier kilometerslange wandelpaden en in de winter uitgestrekte skigebieden. Op deze pagina geef ik je een introductie.
De stad Salzburg aan de rivier, foto door Diego Cambiaso (onder CC BY-SA 2.0)
Nog op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in het Salzburgerland? Wacht dan niet te lang met boeken. Bekijk alvast het aanbod in Salzburg en omgeving op Booking.com, de grootste reserveringssite van Europa.
Feiten en cijfers over het Salzburgerland
Het Salzburgerland heeft 538.000 inwoners, waarvan het grootste deel in en rond de stad Salzburg zelf woont. De oppervlakte van de deelstaat is 7.154 km² en hier zijn het juist de Alpen in het zuiden die het grootste deel innemen. Het Salzburgerland grenst verder aan Duitsland en voor een klein stukje aan Italië, en aan de deelstaten Opper-Oostenrijk, Stiermarken, Karinthië en Tirol.
Het wapen van Salzburg dat je hierboven ziet gaat terug naar de middeleeuwen. Het rood-wit-rode schild en de zwarte leeuw op het gele veld zijn overgenomen van de Spannheimers van het hertogdom Karinthië die toen ook kortstondig Salzburg in bezit hadden. De Vorstenhoed boven het schild verwijst naar de tijd dat Salzburg een onafhankelijk prinsaartsbisdom was (1328-1803) en nog geen deel uitmaakte van Oostenrijk.
Zoals je op de kaart kunt zien ligt het Salzburgerland, dat ik aangegeven heb met een rode lijn, bijna volledig in de Alpen. De deelstaat is behoorlijk groot, maar slechts een klein deel in de valleien is bewoonbaar. Enkel het gebied rond de stad Salzburg zelf en een stukje bij de meren in het noorden is minder bergachtig.
Wat is er te zien en te doen?
Het Salzburgerland is onderverdeeld in 5 historische gouwen, maar vanuit toeristisch oogpunt is een geografische indeling handiger. Hieronder bespreek ik daarom eerst de stad Salzburg zelf, daarna het heuvelachtige gebied rondom de stad, en tenslotte het deel van het Salzburgerland dat in de Alpen ligt.
De stad Salzburg
Veel Oostenrijkers beschouwen het op de UNESCO Werelderfgoedlijst geplaatste Salzburg als de mooiste stad van Oostenrijk. Dat is niet zonder reden. De stad kent een ontzettend mooi historisch centrum waar de barokke bouwstijl overheerst. Het bekendste voorbeeld is de kathedraal van de stad. Deze werd voltooid in 1611 door Italiaanse bouwmeesters die op uitnodiging van de prinsaartsbisschop naar Salzburg waren gekomen. Ook zijn er een aantal paleizen in de stad die uitblinken door een indrukwekkende barokke bouwstijl, waaronder Schloss Hellbrunn, Schloss Mirabell en Schloss Klessheim. Bij elk van deze paleizen vind je prachtige tuinen om te verkennen.
De historische binnenstad van Salzburg met op heuvel de Festung Hohensalzburg
Toch gaat de geschiedenis van Salzburg verder terug de tijd in en daar is zichtbaar bewijs van. Denk bijvoorbeeld aan de benedictijnenabdij van St. Peter uit 696, het oudste klooster van Oostenrijk. In de bibliotheek zijn zelfs nog boeken uit de 8e eeuw bewaard gebleven. Een veel indrukwekkender gebouw uit de middeleeuwen is de op een heuvel gelegen Festung Hohensalzburg. De bouw werd begonnen in 1077 en het behoort tot de grootste middeleeuwse kastelen van heel Europa. De Salzburger Residenz aan de Domplatz, de Franziskanerkirche waar romaanse en gotische bouwstijlen samenkomen en het zeer oude Stift Nonnberg zijn andere belangrijke bezienswaardigheden uit deze periode.
Toeristen komen tenslotte ook naar Salzburg voor de unieke sfeer. Zo is er de drukke maar gezellige Getreidegasse met veel leuke winkels en het geboortehuis van Mozart. Over Mozart en muziek gesproken, al sinds 1877 worden vanaf eind juli de Salzburger Festspiele in de binnenstad georganiseerd. Dit is een van de beroemdste muziekfestivals van Europa dat je zeker niet mag missen als je in de zomer Salzburg bezoekt. Wil je tenslotte een toeristische attractie van deze tijd? Dan is Hangar-7 van Red Bull waar je vliegtuigen, helikopters en Formule-1 wagens kunt bekijken een aanrader.
Flachgau en Tennengau
Meteen rond Salzburg vind je de twee gouwen Flachgau en Tennengau. Flachgau beslaat het lager gelegen bekken van de rivier de Salzach. Leuk om te bezoeken in deze omgeving zijn de Wallersee, de Obertrumer See en de Mattsee waar je prima kunt zwemmen of een bootje kunt huren. Ook is het er goed fietsen, waarbij de Mozart-Radweg en de Bajuwaren-Radweg de belangrijkste routes zijn. In het oosten van Flachgau vind je nog een deel van de Salzkammergut, maar voor een beschrijving hiervan kun je beter op de pagina over Opper-Oostenrijk kijken.
Tennengau gezien vanaf Salzburg, foto Frank Fox (CC BY-SA 4.0)
Tennengau ligt ten zuidoosten van Salzburg en is bergachtig. Hallein is hier de belangrijkste plaats, een kleine stad van 20.000 inwoners met een verleden in de zoutwinning. Vanaf hier zijn de Berchtesgadener Alpen goed te bereiken. Hoewel dit gebergte grotendeels in Duitsland liggen, zal de landsgrens de nieuwsgierige vakantieganger natuurlijk niet tegenhouden. In de Berchtesgadener Alpen vind je veel leuke wandelpaden, schilderachtige dorpen en het voormalige verblijf van Adolf Hitler die het gebruikte als zomerresidentie.
Nog op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in het Salzburgerland? Wacht dan niet te lang met boeken. Bekijk alvast het aanbod in Salzburg en omgeving op Booking.com, de grootste reserveringssite van Europa.
Een andere aanrader in Tennengau is het Lammertal. In deze langgerekte vallei met kleine dorpjes vind je meer dan 300 gemarkeerde wandelwegen en meer dan 700 kilometer aan avontuurlijke mountainbike routes. De Lammerklamm, ook populair bij toeristen, is een nauwe kloof met een wandelpad er doorheen. In het oosten komt het Lammertal uit bij het Dachsteingebirge.
Innergebirg: Pinzgau, Pongau en Lungau
Het zuiden van het Salzburgerland ligt volledig in de Alpen. Het bestaat uit de gouwen Pinzgau, Pongau en Lungau. Samen worden ze meestal aangeduid als het Innergebirg van Salzburg. Je zult in dit dunbevolkte gebied geen steden vinden, maar wel kleinere dorpen in de langgerekte vallei van de Salzach of in een van de vele zijdalen. De Alpen ten zuiden van de Salzach zijn de Hohe Tauern, een 120 kilometer lang massief met de hoogste bergen van Oostenrijk.
Besneeuwde bergtoppen in de Hohe Tauern in het voorjaar
De Pinzgau is het grootste en meest westelijke gouw van het Innergebirg. Het staat bekend om de natuurlijke omgeving. Zo is er het Nationalpark Hohe Tauern, het grootste natuurpark van de Alpen dat op de grens ligt van de deelstaten Salzburg, Karinthië en Tirol. Je vind hier gletsjers, talloze pieken boven de 3.000 meter en tientallen berghutten om te overnachten voor als je van lange wandeltochten houdt. De Krimmler Wasserfälle, met 380 meter de hoogste waterval van Oostenrijk, behoort ook tot het park.
Wintersport op de Kitzsteinhorn, foto Harald Mandl (CC BY-SA 2.0)
In de buurt van de charmante hoofdstad Zell am See en het iets noordelijker gelegen Saalfelden vind je de beste wintersportgebieden van het Salzburgerland. Saalbach-Hinterglemm richt zich vooral op feestende jongeren, terwijl het skigebied Almenwelt Lofer juist geschikt is voor families. Op sommige locaties, bijvoorbeeld op de gletsjers van de 3.202 meter hoge Kitzsteinhorn, is het zelfs mogelijk in de zomer te skiën. Net als in het Nationalpark Hohe Tauern, kun je hier ook gebruik maken van de kabelbanen om een avontuurlijke wandeltocht hoog in de bergen te ondernemen.
In de Pongau, het centrale deel van het Innergebirg, vind je opnieuw hoge Alpen met grote skigebieden. Het bekendst is de Ski Amadé. Dit zijn in totaal 25 met elkaar samenwerkende wintersportgebieden met 760 kilometer aan pistes en 270 skiliften. De afzonderlijke locaties zijn met een handig netwerk van bussen met elkaar verbonden. Bischofshofen, na St. Johann im Pongau de grootste plaats, is een populaire bestemming voor de wintersport. Hier wordt ieder jaar het laatste toernooi van het beroemde Vierschansentoernooi georganiseerd.
De Liechtensteinklamm vlakbij St. Johann, foto Kārlis Dambrāns (CC BY-SA 2.0)
Er zijn nog andere toeristische trekpleisters in de Pongau die ik kan aanbevelen. Zo is er de spectaculaire Liechtensteinklamm net enkele kilometers buiten St. Johann. Nog interessanter is de Eisriesenwelt bij het dorpje Werfen. Met een lengte van 42 kilometer is dit de grootste ijsgrot ter wereld. Als bezoeker kun je ongeveer een kilometer de grot in wandelen. Verder is er een klein kasteel in Goldegg en staat het kuuroord Bad Gastein bekend om de oude, hoge gebouwen die op steile berghellingen staan en zorgen voor een uniek dorpsbeeld.
Het hoog in de bergen gelegen Tamsweg in Lungau, foto Wolfgang Glock (CC BY 3.0)
Lungau is tenslotte de meest oostelijke gouw van het Salzburgerland. Het bevindt zich niet in het dal van de Salzach, maar juist ten zuidoosten van de Hohe Tauern. Lange tijd was het beter bereikbaar vanuit Karinthië en Stiermarken, maar sinds de aanleg van de Tauerntunnel is het ook vanuit Salzburg goed te afrijden. De belangrijkste plaats is het 5.600 inwoners tellende Tamsweg. Op de kleine, meer dan een kilometer boven zeeniveau gelegen hoogvlakte vind je verder een aantal oude kerken en kastelen.
Geschiedenis van Salzburg en het Salzburgerland
Salzburg kent een geschiedenis die verder teruggaat dan die van Oostenrijk zelf. Het was namelijk al in 696 dat hier het eerste klooster van de Duitstalige landen gesticht werd: het vandaag de dag nog altijd bestaande klooster van St. Peter. In 713 volgde het nonnenklooster op de Nonnberg en in 739 werd het bisdom Salzburg opgericht. Hoewel dit bisdom aanvankelijk toebehoorde aan Beieren, wist de bisschop van Salzburg door de eeuwen heen steeds meer autonomie te verwerven. Vanaf 1328 ging de stad samen met het omliggende gebied verder als het onafhankelijke prinsaartsbisdom Salzburg.
Nog op zoek naar een hotel of vakantiehuisje in het Salzburgerland? Wacht dan niet te lang met boeken. Bekijk alvast het aanbod in Salzburg en omgeving op Booking.com, de grootste reserveringssite van Europa.
Ook Oostenrijk, dat in die tijd overeenkwam met het huidige Opper- en Neder-Oostenrijk, wist zich in de middeleeuwen los te werken van Beieren. Het werd geregeerd vanuit Wenen door de Babenbergers en later de Habsburgers, machtige families die steeds meer landen aan hun rijk wisten toe te voegen. In tegenstelling tot de hertogdommen Karinthië en Stiermarken, bleef Salzburg als prinsaartsbisdom tot 1803 onafhankelijk. Het behoorde dus niet tot Oostenrijk.
De stad Salzburg aan het begin van de 19e eeuw
Hier kwam verandering in nadat Napoleon de Europese grenzen overhoop gooide. Eerst werd Salzburg omgevormd tot een seculiere staat en in 1805 werd het alsnog door Oostenrijk ingelijfd. Na de Eerste Wereldoorlog, toen het Habsburgse Rijk uiteen viel, ging het verder als de deelstaat Salzburg in het moderne Oostenrijk. De grenzen komen nog altijd min of meer overeen met die van het prinsaartsbisdom. Salzburgerland is een al lange tijd bestaande naam om de deelstaat in plaats van de stad zelf aan te duiden, maar officieel worden beiden Salzburg genoemd.
Klimaat van het Salzburgerland
Net als in Zuid-Duitsland wordt het klimaat van Salzburg beïnvloed door westenwinden. Hierdoor liggen de temperaturen in de winter iets hoger dan in de rest van Oostenrijk en in de zomer iets lager. Door de nabijheid van de Alpen is er in Salzburg ook sprake van stuwingsregen, wat je op de klimaatgrafiek van de stad Salzburg hieronder kunt zien. Vooral in de zomer valt er veel neerslag.
In het deel van het Salzburgerland dat in de Alpen ligt valt er nog meer neerslag, wat betekent dat er in de winter flink wat sneeuw ligt. Verder wordt het kouder des te hoger dat je de bergen in gaat. In populaire bestemmingen zoals Zell am See, St. Johann im Pongau en Tamsweg vriest het in de winter ‘s nachts geregeld meer dan 10 graden. Ook in de zomer kan het hier ‘s avonds snel afkoelen. Warme kleding is dus tijdens alle seizoenen aan te raden.
Bereikbaarheid Salzburgerland
De stad Salzburg is vrij eenvoudig vanuit Nederland of België te bereiken. Het beste kun je eerst naar München rijden en vanaf daar de Duitse A8 naar Salzburg nemen. Hoewel een tolvignet verplicht is op de Oostenrijkse autosnelweg, valt het stukje van de grens met Duitsland tot aan kruispunt Salzburg-Nord er nog niet onder. Wil je vanaf de stad naar het deel van het Salzburgerland in de Alpen? Neem dan de A10, waar een vignet wel weer verplicht is. Bij Bisschofhofen kun je vervolgens het dal van de Salzach inrijden of de A10 volgen naar de oostelijke gebieden van de deelstaat.
Met de trein
Doordat Salzburg een populaire bestemming is, kun je de stad goed met de trein bereiken. De totale reistijd bedraagt vanaf Utrecht ongeveer 10 uur, maar wel moet je overstappen in Frankfurt en München. In het Salzburgerland zelf gaat er vanaf de stad een trein door het dal van de Salzach die in de meeste dorpen stopt. Ook naar Tamsweg in het oosten van de deelstaat gaat er een trein, die dan verder gaat naar Stiermarken. Kortom, Salzburg is prima per trein te verkennen.
Met het vliegtuig
Op het vliegveld van Salzburg, foto Corradox (CC BY-SA 3.0)
Voor een stad van net geen 150.000 inwoners is Salzburg goed met het vliegtuig vanuit Nederland en België te bereiken. De stad beschikt na Wenen over de grootste luchthaven van Oostenrijk. Tijdens het hoogseizoen zijn er rechtstreekse vluchten vanaf Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven. Vliegen in het laagseizoen is ook mogelijk vanaf de Duitse stad Keulen. Eenmaal aangekomen in Salzburg kun je de historische binnenstad eenvoudig bereiken, want dit slechts enkele kilometers van het vliegveld. Lees meer in mijn artikel over Salzburg Airport.
Wil je een treinreis naar of binnen Oostenrijk boeken? Dan kan dit via via de website van NS International. Reserveer ruim van tevoren voor flinke kortingen. Naar Wenen en Innsbruck kun je de nachttrein nemen.
Overnachten in het Salzburgerland
Wil je op vakantie naar het Salzburgerland, maak dan onderscheid maken tussen de stad en de rest van de deelstaat. In Salzburg zelf heb je honderden hotels om uit te kiezen. Erg dure, maar ook prima betaalbare familiehotels. In de dorpen in de bergen heb je ook vakantiehuisjes die vooral in de zomer aangenamer zijn. Ga je voor de wintersport, dan staan de hotels vaak weer op de betere locaties.
Voor de prijzen en beschikbaarheid raad ik je aan de pagina over Salzburg op Booking.com te bekijken. Dit de grootste reserveringssite van Europa met een veel groter aanbod dan andere websites. Ook handig is dat je achteraf betaalt en bijna altijd nog kunt annuleren. Booking.com is verder een Nederlands bedrijf.
Meer artikelen over het Salzburgerland
Sommige plaatsen in het Salzburgerland hebben een eigen pagina. Per plaats geef ik je informatie over de bezienswaardigheden en praktische informatie. Algemene artikelen over het Salzburgerland verschijnen ook hieronder.